Cập nhật lần cuối vào ngày 16/09/2023

Người không vì mình thì trời tru đất diệt nghĩa là gì?

Người không vì mình thì trời tru đất diệt được dịch sát từ câu nói phổ biến ở Trung Quốc là "nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt" (人不為己, 天誅地滅).

Nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt

Hầu hết các thông tin trên mạng ở Việt Nam đều cho rằng câu nói "người không vì mình thì trời tru đất diệt" được trích từ kinh Phật, cụ thể là trong Phật Thuyết Thập Thiện Nghiệp Đạo Kinh đệ nhị thập tứ tập (佛说十善业道经 – 第二十四集 - Giảng giải về Kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo, tập 24) kèm theo lời giải thích rằng câu nói trên lâu nay đã bị hiểu sai, thay vì được hiểu như từ trước tới giờ rằng "người sống mà không nghĩ đến lợi ích của bản thân mình thì sẽ bị trời tru đất diệt" thì cách hiểu mới và đúng theo lời Phật dạy phải là:"người mà không tu dưỡng bản thân thì sẽ không thể có được chỗ đứng trong trời đất".

Tuy nhiên, chúng tôi đồ rằng các trang tin ở Việt Nam có thể đã tham khảo nguồn từ một số bài viết trên mạng của Trung Quốc như trang Zhihu.com, Sohu.com, v.v. rồi đăng lại mà không đi sâu kiểm chứng độ chính xác của những bài viết đó. ^[1]

Sau khi tìm hiểu, chúng tôi cho rằng những thông tin trên có sự nhầm lẫn lớn:

1. Phật Thuyết Thập Thiện Nghiệp Đạo Kinh mà các thông tin trên mạng đề cập đến thực chất là loạt bài giảng của Lão pháp sư Tịnh Không 淨空 (1927 - 2022) vào năm 2000 và 2001 tại Singapore về kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo mà thôi. Còn thực tế, kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo chỉ là một quyển kinh nhỏ trong Đại tạng kinh và quyển kinh này hoàn toàn không hề có câu nào nhắc đến "nhân bất vị kỷ thiên tru địa diệt" (người không vì mình thì trời tru đất diệt) cả! .

2. Trong tập 24 bài giảng Phật Thuyết Thập Thiện Nghiệp Đạo Kinh (Giảng giải về kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo) của Lão pháp sư Tịnh Không, câu "nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt" được Lão pháp sư trích dẫn lại câu hỏi của một phóng viên đài ATV (Hồng Kông) hỏi ông về ý nghĩa câu nói này và ông đã trả lời rất rõ ràng rằng: "Đây là một câu nói sai lầm, không phải chánh kiến, đã khiến nhiều chúng sinh lầm lạc. Thế nào là chánh kiến? Con người nên phụng sự vì xã hội, vì chúng sinh, đó mới là chánh tri chánh kiến, chứ không nên chỉ vì bản thân". ^[2]

Lão pháp sư Tịnh Không (1927 - 2022). Ảnh: hwadzan.com

Như vậy, "nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt" (người không vì mình thì trời tru đất diệt) hoàn toàn không có trong kinh Phật như hầu hết các trang tin ở Việt Nam vẫn đang đăng tải!

Nguồn gốc của câu "nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt"?

Trên mạng internet đâu đó vẫn có nguồn cho rằng câu người không vì mình thì thì trời tru đất diệt là câu nói của Tào Tháo - một nhà chính trị thời Đông Hán (Trung Quốc) và cũng là nhân vật nổi tiếng trong Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung. Nhưng đây là thông tin chưa được kiểm chứng và có thể là không chính xác.

Cũng có ý kiến cho rằng người đưa ra câu nói trên là của Dương Tử 杨子 - một triết gia chủ trương thuyết "vị ngã" (vì mình) thời Chiến quốc của Trung Quốc. Ông từng đưa ra quan điểm nổi tiếng khiến Mạnh Tử sau này phản đối kịch liệt, đó là: "Không vì cái lợi lớn của thiên hạ mà chịu mất đi một sợi lông chân của mình". ^[3] Tuy nhiên, việc Dương Tử có phải là người đã đưa ra câu "nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt" hay không thì không thấy kinh điển nhắc tới.

Thực tế, cho đến nay, mặc dù có một số nhà nghiên cứu ở Trung Quốc đã cất công tìm hiểu và đưa ra nhiều giả thuyết nhưng nguồn gốc thật sự của câu "nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt" (người không vì mình thì trời tru đất diệt) vẫn chưa được tìm ra. Nói đúng hơn là trong kinh điển của Trung Quốc chưa tìm thấy câu này, cho nên không loại trừ khả năng đây là câu nói truyền miệng trong dân gian.

Phải hiểu câu "người không vì mình trời tru đất diệt thế nào cho đúng?

Lưu Thiếu Kỳ - nguyên chủ tịch nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, từng nhắc đến câu nói "nhân bất vi kỷ, thiên tru địa diệt" trong tác phẩm Bàn về sự tu dưỡng của Đảng viên cộng sản (论共产党员的修养) viết vào năm 1939. Cụ thể, trong chương 7 có nhan đề Ví dụ về các hệ tư tưởng sai lầm khác nhau trong đảng của cuốn sách trên, Lưu Thiếu Kỳ cho rằng một số đảng viên vẫn bảo thủ chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng ích kỷ, không chịu thay đổi, không chịu đổi mới. Ông viết:

"Đầu óc của loại người này thấm đẫm hệ tư tưởng của giai cấp bóc lột. Anh ta tin vào những câu như: “Người không vì mình thì trời tru đất diệt", “Con người là động vật ích kỷ”, "Trên đời sẽ chẳng có người nào thực sự vị tha cả, mà nếu có, họ cũng là những kẻ ngu xuẩn và ngốc nghếch." Anh ta thậm chí còn biện minh cho tính ích kỷ và chủ nghĩa cá nhân của mình bằng ngôn ngữ của giai cấp bóc lột. Có những người như thế trong Đảng của chúng ta". ^[4]

Tóm lại, theo chúng tôi, câu "nhân bất vị kỷ, thiên tru địa diệt" (người không vì mình thì trời tru đất diệt) chỉ là lời bào chữa của những kẻ theo chủ nghĩa vị kỷ, chỉ biết mưu cầu lợi ích của bản thân mà có thể bất chấp thủ đoạn, bất chấp thiện ác.

Đạo Phật vốn luôn đề cao sự từ bi, vị tha. Cho nên, câu "trời tru đất diệt" có lẽ không phải là "khẩu khí" của nhà Phật. Việc gán câu nói trên là "lấy từ kinh Phật" (mặc dù rõ ràng đó chỉ là câu hỏi của phóng viên đài ATV Hồng Kông dành cho Lão Pháp Sư Tịnh Không và được Lão pháp sư trích dẫn lại trong lúc thuyết giảng về kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo) là một sự ngụy tạo và bịa đặt rất tùy tiện, thậm chí nguy hại, bởi với những ai không hiểu rõ ngọn nguồn câu nói trên sẽ có cái nhìn rất phiến diện về đạo Phật!

Chú thích

[1]. Trang Zhihu.com ngày 2/4/2019 có đăng bài viết nhan đề “人不为己，天诛地灭”，希望我们不要再误传下去了 (Tạm dịch: Hãy ngừng xuyên tạc câu "nhân bất vị kỷ, thiên tru địa diệt") và trang Sohu.com ngày 23/4/2020 có đăng bài viết nhan đề "人不为己，天诛地灭” 原来是这个意思，误解了好多年 (Tạm dịch: Câu "nhân bất vị kỷ, thiên tru địa diệt" vốn có ý này nhưng lâu nay đã bị hiểu sai) đều cho rằng câu nói "nhân bất vị kỷ,thiên tru địa diệt" được lấy từ kinh Phật, cụ thể là Phật Thuyết Thập Thiện Nghiệp Đạo Kinh.

[2]. Chúng tôi xin trích nguyên văn đoạn này như sau:

我这次在香港亚视访问的时候，曾经说了一句话。他说：谚语讲「人不为己，天诛地灭」，哪个不为自己？我当时就跟他说明，这一句话是错误的，这句话不是正见，误导了许许多多的众生。什么是正见？人应当为社会，应当为众生，这是正知正见，不要为自己). Nguồn tham khảo: 佛说十善业道经-第24集 - http://read.goodweb.net.cn/.

[3]. Nguyễn Hiến Lê. (1992). Liệt Tử - Dương Tử. NXB TP. Hồ Chí Minh. Tr. 221, 222.

[4]. Chúng tôi xin trích nguyên văn đoạn này như sau:

種人的腦筋，浸透著剝削階級的思想意識。他相信這樣的話：“人不為己，天誅地滅”，“人是自私自利的動物”，“世界上不會有真正大公無私的人，如果有，那也是蠢才和傻瓜”。他甚至用這一大套剝削階級的話，來為他的自私自利和個人主義辯護。在我們黨內是有這種人的。)

Thư mục