Cập nhật lần cuối vào ngày 21/08/2023

Trần Quốc Vượng

Nhà sử học

Nhà sử học Trần Quốc Vượng

Sinh: 12 tháng 12 năm 1934 tại Kinh Môn, Hải Dương

Mất: 8 tháng 8 năm 2005 (70 tuổi) tại Hà Nội

Nghề nghiệp: Nhà sử học, Khảo cổ học

Tác phẩm tiêu biểu: Theo dòng lịch sử, Việt Nam cái nhìn địa văn hóa, v.v..

Trần Quốc Vượng sinh ra ở Hải Dương nhưng quê quán ở thôn Lê Xá, xã Châu Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.

Năm 1956, sau khi tốt nghiệp thủ khoa cử nhân Sử Địa trường Đại học Văn khoa Hà Nội, ông được giữ lại làm cán bộ giảng dạy tại Khoa Lịch sử trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.

Năm 1980, ông được phong hàm giáo sư ở tuổi 46.

Trần Quốc Vượng đã đảm nhiệm nhiều chức vụ tại đại học Tổng hợp Hà Nội và Đại học Quốc gia Hà Nội: Chủ nhiệm bộ môn Khảo cổ học, Khoa Sử; giám đốc Trung tâm liên văn hoá - Lịch sử Khoa Sử; trưởng môn Văn hoá học; Trưởng ngành Du lịch học, ...

Đồng thời từ năm 1989 ông đảm nhiệm chức vụ phó Tổng thư ký Hội Văn nghệ dân gian VN, chủ nhiệm CLB Văn hoá ẩm thực VN, phó chủ nhiệm CLB Nghề truyền thống VN, Tổng Thư ký Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội từ năm 1976.

Ngoài ra, giáo sư Trần Quốc Vượng còn là Chủ tịch đầu tiên của Hội Sử học Hà Nội.

Trần Quốc Vượng được xem là một trong "tứ trụ" của sử học Việt Nam đương đại (gồm các Giáo sư Đinh Xuân Lâm, Phan Huy Lê, Hà Văn Tấn và Trần Quốc Vượng). Câu chuyện tứ trụ này bắt nguồn vào cuối thập kỷ 1960, khi cả bốn ông đều nổi tiếng học giỏi. Ra trường vào giữa thập kỷ 1950, ba ông "Lâm, Lê, Vượng" học cùng khoá, còn ông "Tấn" học sau (thủ khoa năm 1957). Sau đó, theo lệnh của khoa, ông và giáo sư Hà Văn Tấn góp sức xây dựng ngành Khảo cổ học của khoa Sử, vì sau năm 1954, khi Pháp rút khỏi Việt Nam thì ngành Khảo cổ Việt Nam hầu như chỉ còn là con số 0, không có một nhà khảo cổ học nào. Ông đã lên lớp đầu tiên về Khảo cổ học Việt Nam niên khoá 1959 – 1960, cùng với sự giúp đỡ tư liệu của giáo sư Hà Văn Tấn.

Năm 2003, ở tuổi gần 70, ông lập gia đình lần thứ hai với người vợ trẻ kém ông gần 30 tuổi (bà sinh năm 1963).

Ngày 8/8/2005, ông qua đời tại Hà Nội vì ung thư thực quản, hưởng thọ 71 tuổi.

Ngày 20 tháng 1 năm 2012, cố giáo sư Trần Quốc Vượng được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt IV về Khoa học - công nghệ với cụm công trình Văn hóa Việt Nam: Truyền thống và Hiện đại gồm 3 tác phẩm: Văn hóa Việt Nam - Tìm tòi và Suy ngẫm, Việt Nam cái nhìn Địa - Văn hóa, Trên mảnh đất ngàn năm văn vật.